Wat heeft een lofzang op kennis te doen op een weblog over creatief denken in onderwijs? Alles. Kennis en creativiteit zijn namelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Een jaar of wat geleden stelde ik mijzelf deze vraag: Kan creativiteit bestaan zonder kennis? En ik stelde die vraag omdat ik om mij heen geluiden hoorde dat kennis (m.n. parate kennis) in de toekomst minder belangrijk zou worden, immers “Dat zoeken we op!” Met alle gevolgen van dien voor het onderwijs. En ik maakte me daar zorgen over, om twee redenen.
Ten eerste: Ik ben gek op kennis en vind het heerlijk om dingen te weten. Dus mijn eerste reactie was heel persoonlijk: “Ben je gek geworden? Kennis is het grootste goed wat we hebben en parate kennis is een rijk bezit, dat je in staat stelt verder te denken.”
Ten tweede: Ik vind creativiteit heel belangrijk. Maar, hoe kun je creatief zijn zonder dat je een brede basiskennis hebt? Mijn stelling is dat dit niet kan. Alle tegenargumenten die ik kon verzinnen ten spijt.
Twee van die tegenargumenten zijn:
- Bestaande kennis duwt je in een patroon en bouwt heilige huisjes.
- Kennis over zaken die niet direct betrekking hebben op je omgeving of werk is niet relevant of noodzakelijk.
Maar… zo zei ik tegen mezelf, kennis is voedsel voor nieuwe kennis. Als je veel kennis paraat hebt kun je die onmiddellijk inzetten, en je hebt meer haakjes om “op te zoeken”. En nieuwe kennis maken is creativiteit; of het nu in een laboratorium is, of op een schildersdoek – want zo breed definieer ik kennis.
Brede kennis – ogenschijnlijk niet direct relevant – verhoogt het vermogen om nieuwe kennis te vergaren en bewaren en het vergroot de kans op nieuwe vondsten. Een van mijn favoriete definities van creativiteit is ‘het verbinden van aan elkaar vreemde contexten’. Brede kennis biedt een breed pallet van aan elkaar vreemde contexten en is dus belangrijk voor creativiteit; Q.E.D.
Daarmee zeg ik niet dat het – tijdelijk – loslaten van kennis niet zinvol is. Het is algemeen geaccepteerd dat ‘loslaten’, ‘incubatie’, ‘meditatie’ en ‘verwonderen’ belangrijke momenten zijn in het creatieve proces. Maar altijd voorafgegaan door het intensief bezig zijn met kennis. In de TV dramaserie MADMEN brengt de creatief directeur van reclamebureau Sterling Cooper – Don Draper – dit heel puntig onder woorden:
“You think about it deeply (kennis) , then you let it go (incubatie) and sooner or later an idea will simply pop into your face (vondst) ”; de essentie van het creatieve proces.
Mijn punt: kennis voedt creativiteit, creativiteit voegt nieuwe kennis toe. Dat is een cyclus, die ik hiernaast schematisch heb weergegeven. Het is de taak van de samenleving – en dus van opvoeders en onderwijs – om deze cyclus in gang te houden. Een belangrijke factor daarin is het faciliteren van een ‘creative drive’; noem het motivatie. Daarover meer in een volgende blogpost.
Creatief Denken in Onderwijs 
Zonder kennis geen nieuwe impulsen en dus een stagnatie.
Heel helder! Ik weet nu wat er gebeurde toen ik een geweldige ingeving kreeg! Dank!
Hartelijke groet, Wendy
Interessante blog! Creativiteit voeden zelfs stimuleren met kennis, helemaal mee eens..
De kennis kan groeien…maar kan de creativiteit ook groeien?
Beste Jan Willem, dank voor je reactie en m.n. voor de vraag die je stelt: “kan creativiteit ook groeien?” Dat zet mij meteen weer aan het denken – in het vertrouwen dat het antwoord ‘ja’ is overigens – over een volgende weekendeditie op deze weblog.
Ik kom erop omdat ik fanatiek schaak en ook schaakles geef. Mijn leerlingen hebben een hoog denkniveau (geef les in stap 5). Met kennis kom je ver in de stappenmethode, maar je hebt ook creativiteit nodig (bij het oplossen van de stellingen).
Hoe ontwikkel je dat…. thinking out of the box….
mooi deze koppeling van kennis/ervaring aan creativiteit. Ik ben het er helemaal mee eens. Mijn werkgever heeft de vaste overtuiging dat kennis en ervaring er in principe niet toe doen en dat hoofdzakelijk persoonlijke kwaliteiten de professionaliteit borgen en vormen. De gevolgen hiervan op de werkvloer zijn inmiddels zichtbaar. Graag zou ik daarom de stelling willen uitbreiden : kennis en creativiteit voeden het vermogen tot zelfreflectie.
Wat vind je daarvan?
Dank voor je reactie Matthijs. Ja, ik vind daar wel wat inzitten, in wat jij zegt. Ik kan me niet voorstellen dat je professioneel kunt zijn zonder kennis over waar je professioneel in bent. Je moet je professionaliteit per slot van rekening ergens op los laten. Bij managen is dat wel een interessant gegeven, want wat is de professie? Het managen of wat er gemanaged wordt? Persoonlijk ben ik van mening, beiden. Je moet enig verstand van zaken hebben om die zaak te kunnen managen.
En ja, kennis en creativiteit voeden ook zelfreflectie, zelfreflectie gaat over iets (jezelf, kennis daarover) en beoogt (meestal) verandering, aanpassing (is creativiteit).